ในการทำข่าว มองหาเรื่องราวจากอะไร

ตอนแรกเราก็ไม่รู้หรอกว่าอะไรเป็นเรื่องหรือไม่เป็นเรื่อง แต่พอทำไปเรื่อยๆ เราก็เห็นว่าคนชอบคลิกดูอะไรบ้าง เพื่อนๆ เราสนใจในประเด็นอะไรบ้าง คือต้องเป็นคนที่สังเกตคน เราต้องเข้าใจว่าไม่ใช่ทุกคนบนโลกนี้จะสนใจเหมือนเราทั้งหมด แต่มันมีธีมมีอรรถบทอะไรบ้างที่มันจะจับใจคนได้ เพราะเราเป็นลูกครึ่ง คุณพ่อเป็นอเมริกัน เราได้อยู่ทั้งอเมริกาทั้งไทย เรื่องที่เราเลือกส่วนใหญ่จะรู้ว่าไม่ใช่แค่คนไทยที่สนใจ แต่จะเป็นเรื่องที่ทั้งสองฝ่ายค่อนข้างโอเค เราเห็นว่าเราเป็นตัวโยงระหว่างเมืองไทยกับคนข้างนอก พอเราอยู่ตรงจุดนี้ก็จะเห็นว่า เรื่องนั้นๆ ป้าเราที่อยู่แคลิฟอร์เนียเขาจะสนใจมั้ย เรามีญาติที่อาจจะแทบไม่รู้จักเมืองไทยเลย หรือแทบไม่รู้ด้วยซ้ำว่าเมืองไทยอยู่ไหน นี่คือคนอเมริกันทั่วไปเลยนะ และถ้าเราเอาเรื่องนี้ให้เขาดูจะสนใจมั้ย

สิ่งนี้มันคือความเป็นสากลใช่มั้ย

ค่ะ คืออาจจะมีคนทำสารคดีกลุ่มหนึ่ง เช่นทำเรื่องราวทางประวัติศาสตร์เขาอาจจะไม่ต้องคำนึงถึงความเป็นสากลอะไรมาก เพราะเขาก็มีกลุ่มคนดูของเขาอยู่แล้ว มันอยู่ที่ว่าเรามองเห็นคนดูเป็นใครมากกว่า มันถึงจะรู้ว่าเราจะมีวิธีเล่าเรื่องยังไง สไตล์ของเราก็จะเปลี่ยนแปลงไปให้ตรงกับคนดูของเรา

บทบาทการเป็นนักข่าวกับนักทำสารคดีต่างกันยังไง

มันมีอย่างหนึ่งเหมือนกันคือการจับประเด็น การเป็นนักข่าวคือการฝึกจับประเด็นที่ดีมาก มันแตกต่างตรงที่การเล่าเรื่อง การเป็นนักข่าวจุดประสงค์ของเราคือการให้ความรู้ที่จะทำให้สังคมดีขึ้น เกิดการเรียนรู้ การทำสารคดีก็อาจมีส่วนทำให้สังคมดีขึ้นและให้ความรู้ด้วย แต่สิ่งที่ให้ความสำคัญมากกว่าคือวิธีการเล่าเรื่องให้ดึงดูดความสนใจ การเป็นนักข่าวเน้นการให้ข้อมูล แต่สารคดีอย่าง Hope Frozen เนี่ย ไม่ได้เน้นไปที่การให้ข้อมูล แต่เป็นการดึงความสนใจให้คนดูมาอินกับเรื่องนี้ เราต้องทำยังไงให้คนสนใจกับสารคดี 75 นาทีนี้ มันยาวนะไม่ใช่ข่าว 90 วินาที เพราะฉะนั้นเราต้องใช้ทักษะการเล่าเรื่องที่ไม่เหมือนข่าว มีการปั้นคาแรกเตอร์ ปั้น narrative ปั้นพล็อต เราต้องมีความตื่นเต้นตรงไหน เศร้าตรงไหน มันต้องผ่านการวางแผนการเล่าเรื่องที่ดึงดูดความสนใจ มันไม่ใช่แค่ความสนใจแต่คือดึงดูดหัวใจเขามาด้วย ดึงดูดความรู้สึกเขา จุดประสงค์ของเราคืออยากให้คนรู้สึกว่าถ้าเป็นเราเราอาจจะทำเหมือนเขาก็ได้ เราก็เหมือนๆ กันนั่นแหละ เราก็เป็นมนุษย์เหมือนกัน

อีกหนึ่งแรงบันดาลใจคือ เมื่อมันเป็นข่าว สิ่งที่ออกมาจากเมืองไทยมักเป็นเรื่องที่เรารู้ๆ กันอยู่ อาจจะเป็นเรื่องการเมือง การเป็นเหยื่อค้ามนุษย์ แต่ผลสุดท้ายคือชาวต่างชาติอาจมองเห็นว่าเราด้อยกว่าเขา เรามีอะไรแตกต่างกับเขามาก มันทำให้เขารู้สึกว่านั่นมันเมืองไทยมันจะไม่เกิดขึ้นกับเขาหรอก แต่พอเราทำสารคดียาวและสร้างคาแรกเตอร์ให้คนรู้สึก เขาก็จะเริ่มเห็นคนไทยเป็นมนุษย์ด้วยกัน เมื่อเห็นเราเป็นมนุษย์ด้วยกันก็จะเริ่มเห็นว่าเราเท่าเทียมกัน นั่นคือความอึดอัดของการทำข่าวจนต้องมาทำสารคดีคือเราต้องการทำอะไรที่มันสื่อสารกับโลกว่า เมืองไทยก็มีนักวิทยาศาสตร์นะ เมืองไทยก็มีคนที่รักลูกเหมือนกันนะ เราก็เหมือนๆ กันนั่นแหละ เราต่างนึกถึงความเป็นความตาย นึกถึงเทคโนโลยีที่ก้าวหน้า นี่คือสิ่งที่ทุกคนบนโลกใบนี้เห็นร่วมกัน คิดว่านี่คือผลประโยชน์ของสารคดีที่แตกต่างจากข่าว

ในการทำสารคดีหรือข่าว เราควรมีเส้นแบ่งของจรรยาบรรณแค่ไหน

พอเป็นนักข่าวเส้นนั้นมันจะตายตัว เราจะอยู่แค่จุดของผู้สังเกตการณ์ เราไปช่วยอะไรเขาไม่ค่อยได้ เราเป็นนักข่าว เขาคือข่าว เราไม่ได้เป็นเอ็นจีโอ แต่พอเรามาทำสารคดี เรามาอยู่กับเขาสองปีครึ่ง อาจจะเดือนละครั้งแต่เราก็เหมือนสนิทกัน มันมีเส้นมั้ยก็ต้องมีอยู่ โอเคเรามีความรู้สึกร่วมกับครอบครัวส่วนหนึ่ง แต่ส่วนใหญ่เราต้องอยู่กับคนดู เรากำลังเล่าเรื่องที่เป็นความจริงที่สุด ใช่ แต่เราก็กำลังเล่าเรื่องที่จะทำให้คนดูรู้สึกร่วมกันด้วย เราคิดถึงคนดูก่อนจากนั้นจึงค่อยมาคิดถึงจรรยาบรรณของครอบครัวว่ามันจะส่งผลกระทบกับเขายังไง แล้วจะทำให้ผลกระทบร้ายๆ เกิดขึ้นกับเขาน้อยที่สุดยังไง สุดท้ายเราก็ไม่อยากเป็นส่วนที่ทำให้เกิดเรื่องร้ายๆ กับครอบครัวนี้ อย่างน้อยเขาก็เสียลูกไปคนนึงแล้ว มันก็คือความรับผิดชอบของเราเหมือนกัน

ในเรื่องนี้เราคิดว่าถ้าจะให้คนอินที่สุดก็ต้องมาจากปากของครอบครัวเอง เพราะฉะนั้นคนดูก็จะไม่เห็นเราเลย ไม่ได้ยินเสียงเรา และถึงจุดหนึ่งก็จะไม่รู้ด้วยซ้ำว่ามีเราอยู่ด้วย มันต้องอาศัยการสังเกตและการสัมภาษณ์ ซึ่งเราสัมภาษณ์เยอะมาก ครั้งละหลายๆ ชั่วโมง รู้สึกสัมภาษณ์ดร.สหธรณ์ (พ่อ) 14 ครั้ง แต่ละครั้งอย่างน้อยชั่วโมงนึง ไปเรื่อยๆ สองปี การสัมภาษณ์ดร.สหธรณ์ประมาณครั้งที่ 1 หรือ 2 เขาก็จะเล่าให้ฟังถึงตอนเขาเด็กๆ เขาเลี้ยงปลาทอง วันหนึ่งไฟดับทำให้ตัวปั๊มอ็อกซิเจนในตู้ปลามันดับไปและปลากำลังจะตาย เขาเลยเอาปลาไปแช่แข็งในตู้ฟรีซ จากนั้นก็ค่อยนำปลากลับมาเลี้ยงใหม่ บวกกับความที่เขาเป็นเด็ก เหตุการณ์นี้มันเลยติดกับความทรงจำของเขามาโดยตลอด เราฟังก็คิดว่ามันต้องเริ่มเรื่องด้วยภาพนี้แล้ว